17 Nisan 2024 tarihinde Köy Enstitülerinin 84. kuruluş yıldönümünü kutlayacağız. Ülkemizin aydınlanmasında eğitim alanındaki en özgün uygulaması olduğu için ve eğitimimizin aydınlık yüzü ve yetiştirdiği aydın insanlar ile ülkemize büyük katkılar sağlayan, köy enstitüleri güncelliğini hiç yitirmemiştir. Orada yetişen değerli insanların hayatta kalanları artık azınlık olsa da, ikinci kuşak yani onların çocukları ve şimdilerde üçüncü kuşak olan, onların torunları, bu mirası devralarak hep yaşatmaya çalışmaktadırlar. Ayrıca köy enstitülerinin unutulmamasını sağlamak biz eğitimcilerin de temel görevi olmalıdır.
3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu 17 Nisan 1940'da kabul edilmesine karşın bu alt yapının hazırlıkları 1936’da ilk “eğitmen kursu” ile birlikte başlamıştır. Enstitüler sadece köy öğretmeni yetiştirilmemiş, ülkenin ihtiyacı olan sağlık memurları, teknisyen gibi meslek elemanları da yetiştirilmiştir. Köy enstitülerinde uygulanan geçici öğretim programı, uzun süren bir denemenin süreci sonucunda 1943’de özgün köy enstitüleri programına dönüşmüştür.
Köy enstitüleri öğretim programı incelendiğinde, beden eğitimi etkinliklerinin sadece beden eğitimi dersi ile sınırlı olmadığı, bu derste öğrendiklerini okul yaşamında uyguladıkları görülmektedir. Beden eğitimi ders programlarında; 1. 2. ve 3. sınıflarda; çocuk vücudunun doğal gelişimini bozmayacak aletli ve yer jimnastik temel hareketleri, ileride her sporun altyapısını oluşturabilecek koşular, atmalar, halat çekmeler gibi atletizmin temel hareketleri ile eğitsel ve sportif oyunlar temel alınmıştı. 4. ve 5. sınıflarda bunlara ek olarak yürüyüş, dağcılık, binicilik, motosiklet, kayak, kızak, paten, boks, güreş, avcılık, atıcılık, su sporları gibi sporlar; iklim koşullarına ve enstitülerin özel durumlarına göre öğretilirdi. Beden eğitimi dersinde öğretilen beceriler enstitülerde 4 ayrı etkinlik olarak yaşam bulmaktaydı. Bunlar; sabah jimnastiği, ulusal oyunlar, spor dalları eğitimi ve bölge yarışlarıdır.
Köy Enstitülerinde her sabah tüm öğrenci ve öğretmenler ile birlikte, jimnastik hareketleri yapılırdı. Ulusal oyunlar ise, beden eğitimi programının önemli bir bölümü olarak günlük yaşama damgasını vuran bir etkinlikti. Davul, akordion ve benzeri çalgılar eşliğinde topluca öğretmen ve öğrenciler tarafından ulusal oyunların oynanması günlük yaşamın vazgeçilmez bir boyutuydu. Ulusal oyunların oynanması yoluyla öğrencilere ulusal duygu ve hareket eğitiminin kökleşmesi, ritim estetiğinin kazandırılması, eğlenme zevk ve coşkusunun aşılanması sağlanıyordu. Toplumda neşe yaratacak bu alışkanlıklar enstitülerde gelişerek, öğretmen adayları yoluyla köy toplumuna yeniden götürülmesi amaçlanmıştı. Spor dalları olarak programda yürüyüş ve dağcılık, binicilik, bisiklet-motosiklet, kayak-kızak, güreş, avcılık ve yer almıştı. Bu sporlar, öğrencilere haftanın uygun zamanlarında, gruplara ayrılarak öğretiliyordu ve bu spor dallarında yetenekli olan öğrenciler cumartesi-pazar günleri özel olarak eğitilerek sporcu olarak yetişmesi sağlanıyordu. Enstitülerde sporda yetenekli öğrenciler bölgeler arasında yarışlara katılırdı. Bu bölge yarışları her iki yılda bir planlanarak enstitülere gönderilirdi. Okul idareleri de bu planlamaya göre kendi sporcu ekiplerini hazırlayarak bu yarışmalara katılırlardı.
Akçadağ Köy Enstitüsünde yetişmiş olan babam Mehmet Ali BİLİR hayatı boyunca köy enstitüsü rozetini yakasından hiç çıkarmadı, bir de güreş dalında bu bölge yarışlarına katılarak yarışmayı kazanma hikâyesini, hiç dilinden düşürmedi. Tabii ki onların öğretmenlik hikâyeleri ise ayrı bir yazını konusu. Tüm köy enstitülülerin hayatta olan ve olmayanlarına minnet borcumuz var, iyi ki onlar var oldular. Bu ışığı söndürmeyenlere de ayrıca bir minnet borcumuz olduğunu söylemeliyim. Ramazan bayramımızı ve köy enstitülerinin kuruluşunu kutlar, sevgi ve saygılarımı iletirim.
